Kina do të ndërtojë digën më të madhe hidroenergjetike në botë në Tibet

Kina ka miratuar ndërtimin e asaj që do të jetë diga më e madhe e hidrocentraleve në botë, duke nxitur shqetësimet për zhvendosjen e komuniteteve në Tibet dhe ndikimet mjedisore në rrjedhën e poshtme në Indi dhe Bangladesh.

Diga, e cila do të vendoset në rrjedhën e poshtme të lumit Yarlung Tsangpo, mund të gjenerojë tre herë më shumë energji sesa Diga e Tre Grykave, aktualisht hidrocentrali më i madh në botë.

Media shtetërore kineze e ka përshkruar zhvillimin si “një projekt të sigurt që i jep përparësi mbrojtjes ekologjike”, duke thënë se do të nxisë prosperitetin lokal dhe do të kontribuojë në objektivat e Pekinit për neutralitetin e klimës.

Grupet dhe ekspertët e të drejtave të njeriut, megjithatë, kanë ngritur shqetësime në lidhje me efektet negative të zhvillimit.

Midis tyre janë frika se ndërtimi i digës – e shpallur fillimisht në fund të vitit 2020 – mund të zhvendosë komunitetet lokale, si dhe të ndryshojë ndjeshëm peizazhin natyror dhe të dëmtojë ekosistemet lokale, të cilat janë ndër më të pasurat dhe më të ndryshmet në Rrafshnaltën Tibetiane.

Kina ka ndërtuar disa diga në zonat tibetiane – një temë e diskutueshme në një rajon të kontrolluar fort nga Pekini që kur u aneksua në vitet 1950.

Aktivistët kanë thënë më parë për BBC se digat janë shembulli më i fundit i shfrytëzimit të tibetianëve dhe tokës së tyre nga Pekini. Tibeti kryesisht budist ka parë valë goditjesh gjatë viteve, në të cilat besohet se mijëra janë vrarë.

Në fillim të këtij viti, qeveria kineze shpërndau qindra tibetianë që kishin protestuar kundër një dige tjetër hidroenergjetike. Ndërhyrja përfundoi me arrestime dhe rrahje, me disa persona të plagosur rëndë, mësoi BBC përmes burimeve dhe pamjeve të verifikuara.

Ata kishin kundërshtuar planet për të ndërtuar digën dhe hidrocentralin Gangtuo, i cili do të zhvendoste disa fshatra dhe do të përmbyste manastiret e lashta me relike të shenjta. Megjithatë, Pekini tha se kishte zhvendosur dhe kompensuar banorët vendas dhe i kishte zhvendosur muralet e lashta në vend të sigurt.

Në rastin e digës Yarlung Tsangpo, autoritetet kineze kanë theksuar se projekti nuk do të kishte ndikim të madh mjedisor – por ata nuk kanë treguar se sa njerëz do të zhvendoste. Diga hidroenergjetike e Tre Grykave kërkonte zhvendosjen e 1.4 milionë njerëzve.

Raportet tregojnë se zhvillimi kolosal do të kërkonte të paktën katër tunele 20 km të gjatë që të shpohen përmes malit Namcha Barwa, duke devijuar rrjedhën e Yarlung Tsangpo, lumit më të gjatë të Tibetit.

Ekspertët dhe zyrtarët kanë vënë në dukje gjithashtu shqetësimet se diga do të fuqizonte Kinën për të kontrolluar ose devijuar rrjedhën e lumit ndërkufitar, i cili rrjedh në jug në shtetet Arunachal Pradesh dhe Assam të Indisë dhe më tej në Bangladesh.

Një raport i vitit 2020 i publikuar nga Instituti Lowy, një institut kërkimor me bazë në Australi, vuri në dukje se “kontrolli mbi këta lumenj [në Pllajën Tibetiane] i jep në mënyrë efektive Kinës një pengesë në ekonominë e Indisë”.

Menjëherë pasi Kina njoftoi planet e saj për projektin e digës Yarlung Tsangpo në vitin 2020, një zyrtar i lartë i qeverisë indiane i tha Reuters se qeveria e Indisë po eksploronte zhvillimin e një dige dhe rezervuari të madh hidroenergjetik “për të zbutur ndikimin negativ të projekteve të digave kineze”.

Ministria e Jashtme e Kinës i është përgjigjur më parë shqetësimeve të Indisë rreth digës së propozuar, duke thënë në vitin 2020 se Kina ka një “të drejtë legjitime” për të bllokuar lumin dhe ka konsideruar ndikimet në rrjedhën e poshtme.